Warunki rozwoju twórczości

Działalność twórcza, podobnie jak i inne formy ludzkiej aktywności, przebiega zawsze w określonych warunkach, w określonym kontekście, w określonym środowisku. Warunki twórczości to ogół czynników wpływających na podejmowanie, treść, intensywność, przebieg i rezultaty działań twórczych”(1). Zdaniem Ericha Fromma, aby mogła zajść twórczość rozumiana jako zdolność postrzegania i reagowania, muszą zostać spełnione określone warunki. Fromm wymienia je i analizuje kolejno:

  1. Zdolność dziwienia się – gdyż u podłoża każdej twórczości leży umiejętność stawiania pod znakiem zapytania prawd zastanych, tego co mogłoby się wydawać do końca już wyjaśnione.
  2. Zdolność koncentracji – gdyż twórczość wymaga pełnego skupienia nad tym, co się robi w danej chwili; istnieje tylko „tu i teraz”.
  3. Doświadczenie własnego „ja” i poczucie tożsamości – ponieważ twórczość wymaga, aby twórca pojmował siebie jako świadome swej podmiotowości indywiduum, musi w sposób autentyczny wyrażać swą osobę.
  4. Zdolność do akceptowania konfliktów i napięć – gdyż konflikty są silnie zakorzenione w naturze ludzkiej, są motorem postępu i rozwoju człowieka.
  5. Chęć do „rodzenia się wciąż na nowo” – „Być twórczym to znaczy uznawać całe życie za proces narodzin i nie traktować żadnego etapu życia jako etapu ostatecznego. Wielu ludzi umiera zanim w pełni urodzi się. Twórczość oznacza narodzić się przed śmiercią”(2).
  6. Wiara i odwaga – ponieważ, aby tworzyć, człowiek musi zdobyć się na odwagę porzucenia sytuacji pewnych i bezpiecznych oraz na wybór sytuacji nowych i nieznanych.

Istotny jest fakt, że wymienione warunki twórczości odnoszą się do postawy, którą każdy człowiek może przybierać. Człowiek, ma więc wybór. Wiele zależy również od kształcenia, które wybór ten powinno ułatwiać, „… albowiem kształcenie dla twórczości jest niczym innym jak kształceniem do życia”(3).

W odróżnieniu od Ericha Fromma, Carl Rogers warunki rozwijania i pielęgnowania twórczości podzielił na wewnętrzne i zewnętrzne. Do warunków wewnętrznych Rogers zaliczył:(4)

  1. Otwartość na doświadczenie. Jedynie człowiek postrzegający świat i siebie w sposób nie zdeformowany może być osobą twórczą. Jednostka taka cechuje się elastycznością, brakiem sztywności myślenia, zdolnością do przechowywania i odbierania informacji sprzecznych, a także osłabieniem poznawczych mechanizmów obronnych.
  2. Wewnętrzne źródło oceny. Produkt twórczości musi być oceniany przez jego twórcę na zasadzie: „czy stworzyłem coś mnie satysfakcjonującego, czy wiąże się to z moją samorealizacją?”.
  3. Umiejętność „bawienia się” pojęciami i ideami. Realizacja tego warunku pozwala uwolnić się od stereotypów, obcych opinii, czy też uprzedzeń.

Do zewnętrznych warunków twórczości C. Rogers zaliczył:

  1. Psychologiczne bezpieczeństwo, które można zapewnić poprzez bezwarunkową akceptację człowieka tworzącego przez osobę dlań znaczącą.
  2. Psychologiczna wolność. Człowieka cechuje wolność wewnętrzna, niezależna od wszelkich zewnętrznych wyborów. Człowiek wolny zaczyna się kierować w życiu własnymi celami, uczuciami i racjami, nabiera coraz większej ufności we własne siły i uczucia.

Postulowane więc przez C. Rogersa warunki rozwijania i pielęgnowania twórczości są zarazem warunkami swobodnego rozwoju i samorealizacji.

mgr Stefania Janczyszyn
Dyrektor Przedszkola „Domek Elfów” w Piasecznie

1 R. Schultz, Twórczość – społeczne aspekty zjawiska., Warszawa 1990, s. 329.

2 M. S. Szymański, Twórczość i style poznawcze uczniów, Warszawa 1987, s. 24.

3 M. S. Szymański: Twórczość i style poznawcze uczniów, Warszawa 1987, s. 25, 26.

4 Ibidem, s. 33, 34.

Copyright 2024 | Realizacja: cemit.pl